در راستای ارتقاء کیفیت و کارایی سامانه‌های نرم‌افزاری
تخصصی، دانشگاه شهید بهشتی اقدام به تدوین گزارشی جامع و علمی کرده است که به
شناسایی و بررسی الزامات و توصیه‌های فنی این سامانه‌ها پرداخته است. این گزارش با
هدف بهبود فرآیندهای توسعه، افزایش امنیت و بهره‌وری و ارائه راهکارهای عملی برای
توسعه‌دهندگان و مدیران فناوری اطلاعات تهیه شده است. در ادامه، به تفصیل به بررسی
این الزامات و توصیه‌ها پرداخته می‌شود.
در یادداشت پیشین اهداف و ضرورت‌های این گزارش پژوهشی
بررسی شدند. در این یادداشت نیز الزامات و توصیه‌های فنی که در گزارش بررسی شده،
شرح داده می‌شود.
الزامات و توصیه‌های فنی:
1. کیفیت کد و مستندات:
کیفیت کد و مستندات از جمله
عوامل کلیدی در موفقیت یک سامانه نرم‌افزاری است. مستندات کامل و دقیق به توسعه‌دهندگان
و تیم‌های پشتیبانی کمک می‌کند تا به سرعت به مسائل پیش‌آمده پاسخ دهند و نقص‌ها
را برطرف کنند. این مستندات باید شامل توضیحات جامع در مورد ساختار کد، الگوریتم‌های
استفاده شده و روش‌های آزمون باشد. کیفیت کد نیز باید با استفاده از استانداردهای
کدنویسی و بهترین شیوه‌های توسعه نرم‌افزار تضمین شود.
۲. آزمون نرم‌افزار:
آزمون نرم‌افزار به منظور اطمینان
از عملکرد صحیح و بدون نقص سامانه ضروری است. آزمون‌های مختلفی مانند آزمون‌های
واحد، یکپارچه‌سازی و کارایی باید به صورت مداوم و منظم انجام شوند. استفاده از
ابزارهای خودکارسازی آزمون نیز می‌تواند به کاهش زمان و هزینه‌های مربوط به آزمون
کمک کند. آزمون‌های کارایی، بارگذاری و امنیت نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و
باید به دقت انجام شوند.
۳. مدیریت کد:
مدیریت کد یکی از جنبه‌های مهم در توسعه نرم‌افزار است. استفاده از سیستم‌های کنترل نسخه مانند Git می‌تواند به تیم‌های توسعه کمک کند تا تغییرات کد را به خوبی مدیریت کنند و از تداخل و ناسازگاری جلوگیری کنند. همچنین، بهترین شیوه‌های مدیریت کد مانند استفاده از شاخه‌های مجزا برای ویژگی‌های جدید و انجام مرور کد توسط هم‌تیمی‌ها توصیه می‌شود. استفاده از روش‌های توسعه مبتنی بر آزمون (TDD) و انجام آزمون‌های مداوم نیز می‌تواند به بهبود کیفیت کد کمک کند.
۴. ساخت، انتشار، نصب و بروزرسانی:
فرآیندهای ساخت، انتشار، نصب و به‌روزرسانی نرم‌افزار
باید به صورت خودکار و کارآمد انجام شود. استفاده از ابزارهای( CI/CDیکپارچه‌سازی
و تحویل مداوم) می‌تواند به کاهش خطاها و افزایش سرعت این فرآیندها کمک کند. همچنین،
مستندات مربوط به این فرآیندها باید به دقت تهیه شده و در دسترس تیم‌های توسعه و
پشتیبانی قرار گیرد. فرآیندهای بروزرسانی نیز باید به گونه‌ای طراحی شوند که کمترین
اختلال را در عملکرد سامانه ایجاد کنند و کاربران نهایی را متوجه مشکلات نکند.
۵. امنیت فرایند توسعه:
امنیت نرم‌افزار یکی از مهم‌ترین جنبه‌های توسعه
سامانه‌های نرم‌افزاری است. باید از ابزارها و روش‌های امنیتی مانند رمزنگاری داده‌ها،
مدیریت دسترسی و آزمون‌های امنیتی استفاده کرد تا از نفوذ و حملات جلوگیری شود.
همچنین، توسعه‌دهندگان باید با اصول امنیتی آشنا باشند و آن‌ها را در تمامی مراحل
توسعه رعایت کنند. انجام آزمون‌های نفوذ، ارزیابی ریسک و مدیریت رخدادهای امنیتی نیز
از جمله اقدامات ضروری در این زمینه است.
۶. لاگ و مانیتورینگ:
لاگ‌گیری و مانیتورینگ سامانه‌ها به تیم‌های پشتیبانی
کمک می‌کند تا به سرعت مشکلات را شناسایی و برطرف کنند. باید از ابزارهای مناسب
برای لاگ‌گیری و مانیتورینگ استفاده شود و داده‌های جمع‌آوری شده به صورت منظم تحلیل
شوند تا از عملکرد صحیح سامانه اطمینان حاصل شود. همچنین، باید سیاست‌های مناسبی
برای نگهداری و دسترسی به لاگ‌ها تعریف شود تا در صورت بروز مشکلات، اطلاعات لازم
برای تحلیل و رفع آن‌ها در دسترس باشد.
۷. فرایند توسعه نرم‌افزار:
فرایند توسعه نرم‌افزار باید به گونه‌ای باشد که تیم‌های
توسعه بتوانند به سرعت و کارآمدی به تغییرات و نیازهای جدید پاسخ دهند. استفاده از
روش‌های چابک( Agile)می‌تواند به
بهبود این فرآیند کمک کند. تیم‌ها باید به صورت مداوم بازخورد دریافت کرده و بر
اساس آن فرآیندها را بهبود دهند. همچنین، استفاده از روش‌های Scrum یا Kanban می‌تواند به
مدیریت بهتر پروژه‌ها و افزایش همکاری بین اعضای تیم کمک کند.
۸. کیفیت تیم توسعه:
کیفیت تیم توسعه نقش بسزایی در موفقیت یک سامانه
نرم‌افزاری دارد. تیم‌ها باید شامل افراد با تخصص‌ها و مهارت‌های مختلف باشند و
همکاری و هماهنگی بین اعضا به خوبی برقرار باشد. همچنین، آموزش مداوم و ارتقاء
مهارت‌های اعضای تیم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ایجاد فرهنگ کاری مناسب، تشویق
به نوآوری و فراهم کردن محیطی که در آن اعضا بتوانند به بهترین شکل ممکن کار کنند،
از جمله عواملی است که به بهبود عملکرد تیم توسعه کمک می‌کند.
جمع‌بندی
این گزارش با هدف ارائه الزامات و توصیه‌های فنی
برای ارتقاء کیفیت سامانه‌های نرم‌افزاری تخصصی تهیه شده است. با پیاده‌سازی این
الزامات و توصیه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای مختلف می‌توانند به بهبود عملکرد سامانه‌های
نرم‌افزاری خود پرداخته و از مشکلات و نقص‌های احتمالی جلوگیری کنند. این گزارش به
توسعه‌دهندگان و مدیران فناوری اطلاعات کمک می‌کند تا با استفاده از بهترین شیوه‌ها
و ابزارها، سامانه‌هایی امن، کارآمد و با کیفیت بالا ایجاد کنند.
با توجه به اهمیت و پیچیدگی سامانه‌های نرم‌افزاری،
تدوین استانداردهای مشترک و ارائه راهکارهای عملی برای توسعه و مدیریت این سامانه‌ها
امری ضروری است. این گزارش با ارائه راهکارهای دقیق و کاربردی، به سازمان‌ها کمک می‌کند
تا به بهبود و ارتقاء سامانه‌های نرم‌افزاری خود بپردازند و از تجربه و دانش به
دست آمده بهره‌مند شوند.