با توجه به رشد و توسعه فناوری اطلاعات و اهمیت
روزافزون سامانه‌های نرم‌افزاری در مدیریت و پیشبرد اهداف سازمان‌ها و نهادهای
مختلف، چندی پیش دانشگاه شهید بهشتی اقدام به تدوین گزارشی جامع و علمی تحت عنوان
«تدوین الزامات و توصیه‌های فنی، اجرایی و مدیریتی سامانه‌های نرم‌افزاری تخصصی و
تدوین قالب شناسنامه آن‌ها» کرده است. این گزارش با هدف افزایش کیفیت و کارایی
سامانه‌های نرم‌افزاری و بهبود فرآیندهای توسعه و نگهداری آن‌ها تهیه شده است و
نتایج تامل‌برانگیزی نیز داشته است.
این پروژه پژوهشی به شناسایی و تحلیل نیازها و
الزامات مختلف سامانه‌های نرم‌افزاری پرداخته و توصیه‌های لازم برای بهبود و
ارتقاء این سامانه‌ها را ارائه می‌دهد. در این گزارش، الزامات فنی، اجرایی و مدیریتی
با دقت و جزئیات کامل مورد بررسی قرار گرفته و به ارائه راهکارهای عملی برای پیاده‌سازی
و مدیریت این سامانه‌ها پرداخته شده است.
در سلسله‌یادداشت‌هایی که نخستین آن مقابل شما
قراردارد به خلاصه بخش‌های مهمی از این گزارش پرداخته و سعی می‌شود نمای کلی از آن
به مخاطبان عرضه گردد. در نخستین یادداشت ابتدا ما به ضرورت‌ها و اهدافی که این
پژوهش در پی آن بوده می‌پردازیم و از این خلال سعی می‌کنیم وجوه مختلف اهمیت آن را
به بیان درآوریم.
هدف اصلی این گزارش، ارائه یک چارچوب جامع برای
توسعه، پیاده‌سازی و مدیریت سامانه‌های نرم‌افزاری تخصصی است. با توجه به پیچیدگی
و اهمیت این سامانه‌ها در سازمان‌های مختلف، نیاز به تدوین الزامات و توصیه‌های دقیق
و کاربردی بیش از پیش احساس می‌شود. از جمله اهداف این پروژه می‌توان به موارد زیر
اشاره کرد:
افزایش کیفیت و کارایی سامانه‌های نرم‌افزاری: با
ارائه الزامات و توصیه‌های فنی، می‌توان کیفیت و کارایی سامانه‌های نرم‌افزاری را
بهبود بخشید و از مشکلات و نقص‌های احتمالی جلوگیری کرد.
بهبود فرآیندهای توسعه و نگهداری: با تدوین توصیه‌های
مدیریتی و اجرایی، فرآیندهای توسعه و نگهداری سامانه‌های نرم‌افزاری بهبود یافته و
بهره‌وری تیم‌های توسعه افزایش می‌یابد.
افزایش امنیت و پایداری: با توجه به اهمیت امنیت در
سامانه‌های نرم‌افزاری، توصیه‌های لازم برای افزایش امنیت و پایداری این سامانه‌ها
ارائه شده است.
ایجاد استانداردهای مشترک: با تدوین الزامات و توصیه‌های
استاندارد، می‌توان از تنوع و پراکندگی روش‌ها و فرآیندهای توسعه کاسته و
استانداردهای مشترکی برای توسعه سامانه‌های نرم‌افزاری ایجاد کرد.
مسئلۀ بعدی ساختار و شیوه تدوین گزارش است. این گزارش در چندین فصل تدوین شده است که هر
فصل به یکی از جنبه‌های مهم سامانه‌های نرم‌افزاری می‌پردازد. ساختار کلی فصل‌های گزارش
به شرح زیر است:
این بخش به معرفی کلی پروژه، اهداف آن و توضیحات
مختصری از ساختار و موضوعات پوشش داده شده در گزارش می‌پردازد. هدف از این بخش،
ارائه یک نمای کلی از محتوا و اهداف گزارش است.
در این بخش، به بررسی کیفیت کد و مستندات پرداخته
شده است. اهمیت مستندات کامل و دقیق برای توسعه‌دهندگان و تیم‌های پشتیبانی مشخص
شده و بهترین روش‌های آزمون نرم‌افزار، شامل آزمون‌های واحد، یکپارچه‌سازی و کارایی
توضیح داده شده است. مدیریت کد، شامل استفاده از سیستم‌های کنترل نسخه و بهترین شیوه‌های
مدیریت کد، از دیگر موضوعات مورد بحث است. همچنین، فرایندهای ساخت، انتشار، نصب و
بروزرسانی نرم‌افزار و امنیت فرایند توسعه به تفصیل بررسی شده است.
این بخش به اهمیت شفافیت معماری نرم‌افزار، استفاده
از سبک‌ها و فناوری‌های اصلی معماری و تضمین دسترسی‌پذیری و کارایی سامانه‌ها می‌پردازد.
همچنین، مقیاس‌پذیری، نگهداشت‌پذیری و امنیت نرم‌افزار و معماری واسط کاربری به
تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است.
در این بخش، الزامات عمومی تعامل‌پذیری و یکپارچه‌سازی
کاربران و ساختار سازمانی مورد بحث قرار گرفته است. همچنین، یکپارچه‌سازی با میان‌افزارهای
محیط عملیاتی، قوانین و فرآیندهای سازمانی، داده‌ها، انباره داده و هوش تجاری و
واسط کاربری بررسی شده است.
این بخش به مدیریت و نگهداری سامانه‌ها، فرآیندهای
بروزرسانی و ارتقاء و تضمین کیفیت و بهره‌وری سامانه‌ها پرداخته است. اهمیت مدیریت
چرخه حیات نرم‌افزار و استفاده از بهترین شیوه‌ها برای نگهداری و بهبود سامانه‌ها
به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است.
این بخش به شرح و توضیحات مربوط به قالب شناسنامه
سامانه‌های نرم‌افزاری پرداخته و نمونه‌های عملی و کاربردی ارائه شده است. هدف از
این بخش، ارائه یک الگوی استاندارد برای شناسنامه سامانه‌های نرم‌افزاری است که به
تسهیل مدیریت و نگهداری این سامانه‌ها کمک می‌کند.
این گزارش جامع با هدف ارتقاء کیفیت و کارایی
سامانه‌های نرم‌افزاری، بهبود فرآیندهای توسعه و نگهداری و افزایش امنیت و پایداری
این سامانه‌ها تدوین شده است. با پیاده‌سازی الزامات و توصیه‌های ارائه شده در این
گزارش، سازمان‌ها و نهادهای مختلف می‌توانند به بهبود عملکرد سامانه‌های نرم‌افزاری
خود پرداخته و از مشکلات و نقص‌های احتمالی جلوگیری کنند.
با توجه به اهمیت و پیچیدگی سامانه‌های نرم‌افزاری،
تدوین استانداردهای مشترک و ارائه راهکارهای عملی برای توسعه و مدیریت این سامانه‌ها
امری ضروری است. این گزارش با ارائه راهکارهای دقیق و کاربردی، به سازمان‌ها کمک می‌کند
تا به بهبود و ارتقاء سامانه‌های نرم‌افزاری خود بپردازند و از تجربه و دانش به
دست آمده بهره‌مند شوند.