در دنیای امروزی، مدیریت و هماهنگی بین سازمان‌های دولتی و اجرایی به فناوری‌های نوین و مدل‌های مرجع بستگی دارد. در ایران نیز برای ارتقای سطح مدیریت و توسعه سیستم‌های نرمافزاری، امنیت، فناوری و خدمات، مدل‌های مرجعی تدوین شده‌اند که نقش بسزایی در استانداردسازی و تسهیل عملکردهای سازمانی دارند. این مقاله به مرور و بررسی مدل‌های مرجع مختلف ایران می‌پردازد که شامل مدل‌های مرجع نرم‌افزار، امنیت، فناوری و خدمات است. این مدل‌ها با ارائه یک چارچوب ساختاریافته، به بهبود کارایی و هماهنگی در سطح ملی کمک می‌کنند.
مدل مرجع نرم‌افزار ایران به طبقه‌بندی کاملی از سیستم‌های نرمافزاری عمومی، مؤلفههای کاربردی و واسطهای نرمافزاری در دستگاههای اجرایی می‌پردازد. هدف این مدل، ایجاد یک چارچوب و زبان مشترک برای انتخاب، تولید و توسعه سیستم‌های نرمافزاری عمومی است. این چارچوب به دولت امکان می‌دهد نرم‌افزارها را میان دستگاههای اجرایی به اشتراک گذاشته و زمینه استفاده مجدد از آن‌ها را فراهم کند. این مدل دربردارنده طبقه‌بندی کاملی از سیستم‌های نرمافزاری، مؤلفههای کاربردی و واسطهای نرمافزاری عمومی یا مشترک در دستگاههای اجرایی است که برای جمع‌‌آوری، پردازش، نگهداری، استفاده، به‌اشتراک‌گذاری و ارائه اطلاعات جهت پشتیبانی از فرآیندهای کسب‌وکار این سازمان‌ها درنظر گرفته می‌شوند.
ساختار کلی مدل مرجع نرم‌افزار ایران شامل سیستم‌های اصلی زیر است:
برنامه‌ریزی استراتژیک: سیستمی که تدوین، تصویب و بازنگری مستمر جهت‌گیری و برنامه راهبردی سازمان شامل ماموریت، چشم‌انداز، اهداف، راهبردها و سیاست‌های کلی آن را بر عهده دارد.
مدیریت محصولات: رویه‌ها و روش‌های مربوط به برنامه‌ریزی، توسعه، ارائه، اطلاع‌رسانی و تبلیغات، ارزیابی و پشتیبانی محصولات سازمان به مشتریان را پوشش می‌دهد.
مدیریت سرمایه انسانی: این سیستم منابع انسانی دستگاه از جمله کارکنان رسمی، پاره‌وقت و قراردادی را مدیریت می‌کند و عملکردهایی مانند استخدام، آموزش، مدیریت حضور و غیاب و پاداش را شامل می‌شود.
مدیریت منابع مالی: برنامه‌های کاربردی که از مدیریت منابع مالی سازمان پشتیبانی می‌کنند. این سیستم شامل ماژول‌هایی نظیر حسابداری عمومی، بودجه‌ریزی، حساب‌های پرداختنی و حساب‌های دریافتنی است.
تدارکات و انبار: برنامه‌ریزی و زمان‌بندی تأمین کالا و خدمات، پیکربندی سفارش‌ها، درخواست خرید، پردازش درخواست، خرید و انبارداری را بر عهده دارد.
مدیریت و نگهداشت دارایی‌ها: کلیه امور مرتبط با مدیریت و نگهداشت دارایی‌ها و برنامه‌ریزی نگهداری و تعمیرات آن‌ها را پوشش می‌دهد.
مدیریت خدمات فناوری اطلاعات: مدیریت کلیه خدمات فناوری اطلاعات سازمان از جمله نگهداشت، توسعه، برنامه‌ریزی و استقرار راهکارهای فناوری اطلاعات.
توسعه قابلیت‌های سازمانی: نرم‌افزارها و سرویس‌هایی که از تحول کسب‌وکار و توسعه قابلیت‌های سازمانی پشتیبانی می‌کنند.
تداوم کسب‌وکار: نرم‌افزارهایی که از تداوم کسب‌وکار و مدیریت بحران پشتیبانی می‌کنند.
خدمات اداری: سیستمی که از کلیه امور اداری سازمان پشتیبانی می‌کند، از جمله مدیریت بایگانی اسناد، دبیرخانه و مکاتبات، تغذیه و نقلیه.
ارتباطات برون‌سازمانی: مدیریت ارتباطات با نهادهای حاکمیتی، دستگاههای اجرایی، شرکت‌ها و سازمان‌های همکار.
مدل مرجع فناوری ایران از یک ساختار سلسله‌مراتبی شامل حوزه‌های فناوری، طبقات فناوری و استانداردها تشکیل شده است. این مدل به بررسی استانداردها و پروتکل‌های مختلف در حوزه‌های دسترسی و تحویل سرویس، یکپارچه‌سازی و واسط سرویس، چارچوب مؤلفه سرویس و زیرساخت و سکوی سرویس می‌پردازد.
مهمترین فناوری‌ها و استانداردهای توصیه شده در مدل مرجع فناوری ایران عبارتند از:
دسترسی و تحویل سرویس: شامل استانداردها و پروتکل‌های مرورگرها، دسترسی وب، دستگاههای موبایل، سرویس‌های شبکه اجتماعی، پست الکترونیکی، تلفن گویا، سیستم به سیستم و سرویس‌های وب.
یکپارچه‌سازی و واسط سرویس: شامل پروتکل‌ها و استانداردهای مدیریت فرآیند کسب‌وکار، نظارت بر فعالیت کسب‌وکار، میان‌افزار پیام‌گرا، گذرگاه سرویس سازمانی، دلال درخواست شیء، فراخوانی رویه راه دور، تبدیل و تبادل داده، طبقه‌بندی و قالب تبادل داده.
چارچوب مؤلفه سرویس: شامل زبان‌های مستقل از سکو و وابسته به سکو، اتصال پایگاه داده‌ها، تبادل داده، نگاشت اشیاء و رابطه، بازیابی، پشتیبانی و بایگانی پایگاه داده، هوش تجاری، امنیت، مدیریت هویت و دسترسی، ابزارهای کاربر نهایی.
زیرساخت و سکوی سرویس: شامل پایگاه‌داده‌ها، دستگاه‌ها و سیستم‌های ذخیره‌سازی، خدمت‌گزارهای وب، خدمت‌گزارهای برنامه کاربردی، خدمت‌گزارهای محتوا و خدمت‌گزارهای رسانه.
مدل مرجع امنیت ایران شامل استانداردهای مرتبط با نرم‌افزار و زیرساخت و اصول پایه امنیتی است. این مدل استانداردهایی را برای مباح